Lieke Asma over Vrije wil: wegverklaren of doorgronden?

Vrije wil wordt soms gezien als een achterhaalde illusie. De aanname is dat elke ontdekking over de werking van het brein en oorzaken van ons gedrag de vrije wil verder opsnoept. Het eindresultaat: de mens als brein op pootjes en speelbal van de natuurwetten. Volgens Lieke Asma is dit vervreemdende perspectief op onze keuzes en handelingen onhoudbaar. De conclusie dat wetenschappelijk onderzoek vrije wil uitsluit is veeleer het resultaat van een sciëntistisch vooroordeel: de gedachte dat alleen een externe blik en objectief wetenschappelijk onderzoek kennis kan verschaffen over hoe wij in elkaar zitten. Asma betoogt dat als we een persoon echt willen begrijpen, we inzicht moeten krijgen in haar handelingen en redenen. En laat het eerstepersoonsperspectief nou onontbeerlijk zijn om vat op die dimensie van het menselijk bestaan te krijgen. Als we dit perspectief serieus nemen, zien we dat de waarheid in het midden ligt: we hebben geen volledige vrije wil, maar we zijn ook geen passieve toeschouwers. De cruciale vraag is hoe we de juiste onderscheidingen kunnen maken. Wat doen we zelf, en wat overkomt ons?

Lieke Asma is filosoof en psycholoog. In 2018 promoveerde ze aan de VU Amsterdam op een proefschrift over wetenschappelijk onderzoek naar vrije wil. In 2021 verscheen Mijn intenties en ik. Filosofie van de vrije wil bij Boom Uitgevers Amsterdam, dat op de shortlist stond van zowel de Socratesbeker als de Hypatia-prijs. Ze werkt aan de Munich School of Philosophy, waar ze, ondersteund door de Deutsche Forschungsgemeinschaft, onderzoek doet naar impliciete vooroordelen. Haar onderzoek is gepubliceerd in verschillende internationale tijdschriften, waaronder het Journal of Consciousness Studies en Philosophical Psychology.