Timon Meynen over Het grootste geluk van het grootste aantal – het utilisme van Bentham en Mill

Aan welk goed doel kun je het best je geld geven? En moet de overheid bij stijgende energieprijzen de gaskraan in Groningen weer verder opendraaien? De filosofie vraagt zich bij dergelijke kwesties af hoe je moet bepalen wat er moet gebeuren.
Jeremy Bentham vond dat het handelen van mensen en overheden gebaseerd moest zijn op een onbetwijfelbaar uitgangspunt. Op basis van zijn mensbeeld was hij ervan overtuigd dat dit het beginsel van de nuttigheid, of utiliteit, moest zijn. Daarmee geldt hij als een van de grondleggers van het utilisme of utilitarisme. Door na te gaan in welke mate iets (meer of minder) mensen (meer of minder) gelukkig maakt, kun je uitrekenen wat je moreel gezien moet doen. John Stuart Mill werd beïnvloed door het gedachtegoed van Bentham, maar vond het ook nodig om diens ideeën bij te stellen. Op grond van hun uitgangspunten ontwikkelden beide denkers veel van de liberale opvattingen, onder meer over vrijheid van meningsuiting en vrouwenrechten, die inmiddels vanzelfsprekend zijn geworden.
De afgelopen tijd is het idee van het ‘calculeren’ van het juiste handelen weer opgepakt door het zogenaamde ‘effectief altruïsme’. Volgens deze stroming kun je ‘beter worden in goed doen’ door koel te berekenen hoe je met je beperkte middelen zo veel mogelijk leed in de wereld kunt verminderen.

Timon Meynen is filosoof en psycholoog, en lid van het bestuur van het Filosofiecafé Twente. Vanuit zijn filosofische praktijk Faidros begeleidt hij particulieren en organisaties bij bezinning (www.faidros.nl). Daarnaast is hij vertaler en tekstredacteur van boeken op het gebied van filosofie, psychologie, psychotherapie en levenskunst. Tevens is hij een van de vaste auteurs van de Filosofie Kalender. Voor ISVW Uitgevers vertaalde hij een tekst van Bentham en twee van Mill (gebundeld in ‘Utilisme’, 2020) en voor Academia Press redigeerde hij ‘Beter worden in goed doen – Vergroot je impact met effectief altruïsme’ (2018) van Stijn Bruers.
.